همه می دانیم که فرایند تبدیل شدن کودک به بزرگسال و آمادگی برای باروری بلوغ نام دارد. بلوغ در دختران با رشد سینه ها و قاعدگی همراه است. پسران نیز با تغییرات در آلت تناسلی و تغییر صدا متوجه بالغ شدن خود می شوند. سن بلوغ با توجه به نژاد، فرهنگ و منطقه جغرافیایی متفاوت است. عموما نیازی نیست برای بلوغ زودرس نگران بود. با اینحال گاهی بلوغ زودرس یا دیررس نشانه بیماری‌هاییست که باید پیگیری و درمان شوند.
Estimated reading time: 11 دقیقه
جدول محتوا
دلایل بلوغ زودهنگام
در برخی موارد نادر بلوغ زودهنگام خود نشان دهنده مشکلی بزرگتر است. مسائلی مانند تومور‌ها، ضربه‌ها،لخته‌ها، مشکلات تیروئید و تخمدان می‌توانند دلیل بروز این مشکل باشند. با اینحال همواره بخاطر داشته باشید که: تشخیص این موضوع با پزشک است. دلایل قطعی بلوغ زودتر از موعد هنوز بطور کامل مشخص نیستند اما می‌توان به این دلایل اشاره کرد:
- مشکلات مغزی مانند تومر‌ها
- آسیب به مغز بواسطه ضربه، جراحی یا رادیوتراپی
- مشکلات تخمدان یا تیروئید
- اختلالات ژنتیکی مانند سندروم مک‌کین-آلبرایت
بیشتر بخوانید:
چه اتفاقی در بدن موجب بلوغ پیش از موعد می‌شود؟
شروع بلوغ معمولاً توسط هیپوتالاموس آغاز می‌شود. وظیفه این ناحیه از مغز سیگنال به غده هیپوفیز است. این غده به اندازه نخود بوده و در نزدیکی قاعده مغز قرار دارد. بواسطه این سیگنال هورمون‌هایی ترشح می‌شوند که تخمدان‌ها (در دختران) یا بیضه‌ها (در پسران) را برای تولید هورمون‌های جنسی تحریک می‌کنند.
به طور معمول، به خصوص در دختران، بلوغ زودرس به این دلیل است که مغز سیگنال‌ها را زودتر از آنچه باید ارسال می‌کند. هیچ مشکل پزشکی یا محرک دیگری وجود ندارد. این نیز اغلب می تواند در خانواده ها اجرا شود.
در موارد کمتر، بلوغ زودرس ناشی از یک مشکل جدی تر، مانند تومور یا ضربه است. مشکلات تیروئید یا تخمدان نیز می‌تواند باعث بلوغ زودرس شود. در این موارد، علائم دیگری معمولا رخ می‌دهد که به مشکل جدی تری اشاره می‌کند.
بلوغ زودرس در پسران کمتر شایع است. دلیل آن بیشتر به مشکل پزشکی دیگری مربوط می‌شود. برای حدود 5 درصد از پسران، این بیماری ارثی است.
برخی از دختران بسیار جوان (معمولاً از 6 ماه تا 3 سال) ممکن است رشد سینه را نشان دهند که بعداً ناپدید می‌شود. یا ممکن است بدون سایر تغییرات فیزیکی بلوغ ادامه یابد. به این حالت تلارش زودرس (thee-LAR-kee) می‌گویند و معمولاً مشکلات پایداری ایجاد نمی‌کند.
به طور مشابه، برخی از دختران و پسران ممکن است رشد اولیه موهای ناحیه تناسلی و/یا زیر بغل یا بوی بدن داشته باشند. این تغییرات به سایر تغییرات در رشد جنسی مرتبط نیست. پزشکان به این حالت این آدرنارک زودرس (ah-druh-NAR-kee) می‌گویند.
این کودکان ممکن است برای رد کردن بلوغ زودرس “واقعی” به پزشک خود مراجعه کنند. اما اکثر آنها نیازی به درمان ندارند و سایر علائم مورد انتظار بلوغ را در سن معمول نشان خواهند داد.
علائم بلوغ زودرس
همانطور که گفتیم نیازی نیست در مورد کمی تغییر زمان بلوغ حساسیت نشان دهیم. با اینحال آنچه مسلم است بروز نشانه های بلوغ قبل از 8 سالگی در دختران و قبل از 9 سالگی در پسران نشانگر وجود مشکل در این فرایند است. دقت داشته باشید که گاهی فقط برخی از نشانه ها در فرزند شما دیده می شود. بطور مثال قاعدگی دختر قبل از 8 اغاز می شود در حالیکه نشانه های دیگر مشاهده نمی شوند. در این حالت نیز باید با پزشک مشورت نمایید.
علائم بلوغ زودرس در دختران و پسران
اگر در سنین قبل از 8 سالگی در دختران و 9 سالگی در پسران این علائم را دیدید، به پزشک مراجعه نمایید:
- رشد سینه
- رشد سریع قد
- قاعدگی
- آکنه
- بزرگ شدن آلت تناسلی
- رشد مو در ناحیه تناسلی یا زیر بغل
تشخیص بلوغ زودرس
پزشکان برای تشخیص بلوغ پیش از موعد از آزمایش خون استفاده می کنند. آنها میزان هورمون های جنسی را اندازه می‌گیرند تا متوجه بلوغ شوند. همچنین تصویربرداری با استفاده از اشعه X نیز حاوی اطلاعات ارزشمندی از به بلوغ رسیدن یا نرسیدن استخوان های فرزند شما خواهد بود.
آزمایش تشخیص نوع بلوغ زودرس
برای انجام این کار، پزشک آزمایشی به نام آزمایش تحریک هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH) انجام می‌دهد. این آزمایش با نمونه گیری خون انجام می‌شود. کودک شما واکسن حاوی هورمون GnRH دریافت می‌کند. سپس نمونه‌های خون بیشتری در دوره زمانی مشخص گرفته می‌شود. پزشکان در این نمونه‌ها واکنش خون کودک را بررسی می‌کنند.
- در کودکان مبتلا به بلوغ زودرس مرکزی، هورمون GnRH باعث افزایش سطح هورمون های دیگر می‌گردد.
- در کودکان مبتلا به بلوغ زودرس محیطی، سایر سطوح هورمونی ثابت می‌ماند.
تاثیرات بلوغ زودرس بر کودکان
وقتی بلوغ به پایان می‌رسد، رشد قد متوقف می‌شود. از آنجایی که اسکلت‌های آنها بالغ می‌شود و رشد استخوان‌ها در سنین پایین‌تر از حد طبیعی متوقف می‌شود، بچه‌های مبتلا به بلوغ زودرس که درمان نمی‌شوند معمولاً به پتانسیل کامل قد بزرگسالان خود نمی‌رسند. جهش رشد اولیه آنها ممکن است در مقایسه با همسالان خود در ابتدا آنها را قد بلند کند. اما ممکن است رشد آنها خیلی زود متوقف شود و در نهایت در ارتفاع کوتاه تری نسبت به حالت قبلی قرار گیرند.
بلوغ زودرس نیز می‌تواند از نظر عاطفی و اجتماعی برای کودکان سخت باشد. برای مثال، دخترانی که دچار بلوغ زودرس هستند، ممکن است از پریود شدن یا بزرگ شدن سینه‌های خود قبل از هر یک از همسالان خود گیج یا خجالت بکشند. ممکن است به دلیل اینکه مسن‌تر به نظر می رسند با آنها متفاوت رفتار شود.
حتی ممکن است احساسات و رفتار در کودکان با بلوغ زودرس تغییر کند. دختران ممکن است بدخلق و تحریک پذیر شوند. پسرها می توانند تهاجمی‌تر شوند و همچنین میل جنسی نامناسب برای سن خود ایجاد می‌کنند.
درمان بلوغ زودرس
جلوگیری از این عارضه در دختران و پسران
بیشتر موارد بلوغ زودرس قابل پیشگیری نیست. محدود کردن قرار گرفتن کودک در معرض هورمون‌های تولید مثل از منابع بیرونی ممکن است از بلوغ زودرس جلوگیری کند. این منابع ممکن است شامل کرم‌های استروژن یا تستوسترون، لوسیون‌ها یا سایر داروها باشد. بااینحال می‌توان آن را زود تشخیص داد و متوقف نمود.
پزشکان بلوغ زودرس را معمولا به سه دسته تقسیم می کنند:
- بلوغ زودرس مرکزی: فرآیند بلوغ خیلی زود شروع می‌شود. الگوی و زمان بندی مراحل در فرآیند در غیر این صورت طبیعی است. برای در اکثر کودکان مبتلا به این بیماری، هیچ مشکل پزشکی زمینه ای و هیچ دلیل قابل شناسایی برای بلوغ زودرس وجود ندارد.
- بلوغ زودرس محیطی: این مشکل شیوع کمتری دارد و بدون دخالت هورمون در مغز (GnRH) رخ می دهد. در این بیماری علت ترشح استروژن یا تستوسترون در بدن به دلیل مشکلات مربوط به تخمدان‌ها، بیضه‌ها، غدد فوق کلیوی یا غده هیپوفیز است.
- بلوغ ناقص: بلوغ ناقص وضعیتی است که در آن کودک فقط چند نشانه از بلوغ زودرس دارد، مانند رشد سینه در دختران بسیار جوان و رشد موهای بدن در دختران یا پسران. زمانی که غدد فوق کلیوی آندروژن اضافی تولید می‌کنند، موهای اولیه بدن ظاهر می‌شوند.
پس از تشخیص بلوغ پیش از موعد، درمان آن را یک پزشک متخصص غدد اطفال بر عهده خواهد گرفت. گاهی اوقات این مشکل با درمان بیماری که مسبب اصلی این اتفاق است درمان می‌شود. با اینحال در مواردی که بیماری ضمینه‌ای وجود ندارد، غدد و هورمون‌ها درمان می‌شوند. درمان هورمونی تایید شده در حال حاضر با داروهایی به نام آنالوگ های LHRH است. این هورمون‌های مصنوعی (ساخت انسان) تولید هورمون‌های جنسی در بدن را که باعث بلوغ زودرس می‌شوند. منبع
نقش والدین در درمان بلوغ زودهنگام
به کودک خود توضیحی ساده و واقعی در مورد آنچه اتفاق می‌افتد بدهید. تبه او بگویید که این تغییرات برای بچه‌های بزرگتر و نوجوانان طبیعی است، اما بدن او کمی خیلی زود شروع به رشد کرده است. فرزند خود را در مورد درمان و آنچه در طول مسیر پیش می‌آید، آگاه کنید. نکته مهم این است که پزشکان می‌توانند بلوغ زودرس را درمان کنند. آنها می‌توانند به بچه‌ها کمک کنند تا پتانسیل رشد بزرگسالی خود را حفظ کنند. بدین شکل استرس عاطفی و اجتماعی را که ممکن است بچه ها از بلوغ زودرس با آن مواجه شوند، محدود کنند.
با نوجوان خود در هنگام بلوغ چگونه رفتار کنیم؟
بلوغ چه زودرس و چه عادی شرایط خاصی برای نوجوان ایجاد می‌کند. آنها اغلب تصمیمات فوری می‌گیرند که منجر به رفتارهای پرخطر می‌شود. دامنه گزینه‌های خود را گسترش دهید و به آنها بیاموزید که چندین گزینه را در نظر بگیرند. آنها باید سنجیدن خطرات و مزایای بالقوه هر تصمیم را بیاموزند. در این مدت، مهم است که به نوجوان خود کمک کنید تا بفهمد که احساسات، خوب یا بد، ممکن است بر توانایی آنها در تصمیم گیری منطقی تأثیر بگذارد.
نوجوانان در هنگام بلوغ اغلب تحت تأثیر فشار‌های اجتماعی سایر نوجوانان قرار می گیرند. این فشارها می‌تواند آنها را به سمت رفتارهای پرخطر سوق دهد. به جای تحمیل نظرات خود به نوجوان، اطلاعات عینی در مورد این رفتار‌ها در اختیار او قرار دهید.
نگرانی در مورد محبوبیت و مقبولیت در سالهای اولیه نوجوانی شدیدتر است و ممکن است نوجوانان را به سمت رفتارهای پرخطر سوق دهد. بلوغ زودرس می تواند خطرات این احساسات را افزایش دهد. والدین می‌توانند به نوجوانان کمک کنند تا در برابر این فشارها مقاومت کنند و گروه های جایگزین بیابند. مجموعه ارزش‌های خانواده خود را توضیح دهید، مانند احترام به خود و دیگران، اهمیت اعتماد و غیره.
اگرچه در طول سالهای نوجوانی معمولاً زمان کمتری با خانواده سپری می‌شود، اما صمیمیت با خانواده هنوز یکی از مؤلفه‌های بسیار مهم رشد نوجوانان است. فعالیت‌های جمعی مانند تفریحات خانوادگی، پیک نیک، فیلم و یا بازی فکری می‌توانند در این موضوع به شما کمک کنند.
بهترین پزشک برای درمان بلوغ زودرس
آزمایشات تشخیص بلوغ زودرس پسران و دختران را پزشک عمومی تجویز می‌کند. پزشکان معمولا برای تشخیص این عارضه از این روش‌ها استفاده می کنند:
- بررسی سابقه پزشکی کودک و خانواده
- معاینه فیزیکی
- آزمایش خون برای اندازه گیری سطح هورمون
- اشعه ایکس از دست و مچ دست کودک
در نتیجه این آزمایشات بلوغ پیش از موعد در کودک شناسایی می‌شود. در این مرحله با توجه به نوع عارضه ممکن است بیمار را به متخصص غدد معرفی نماید.
سوالات متداول در مورد بلوغ زودرس
بله در هنگام تشخیص بلوغ پیش از موعد، متخصص غدد اطفال دلیل این اتفاق را می‌یابد. سپس با توجه به تشخیص و آزمایش بیماری اصلی که موجب بلوغ زودرس شده است را درمان می‌کند. در موارد دیگر نیز با روش های درمانی و تجویز دارو، ترشح هورمون‌های جنسی را تا رسیدن به سن اصلی بلوغ متوقف می‌کند.
وقتی بلوغ به پایان می رسد، رشد قد متوقف می‌شود. از آنجایی که اسکلت‌های آنها بالغ می‌شود و رشد استخوان‌ها در سنین پایین‌تر از حد طبیعی متوقف می‌شود، بچه‌های مبتلا به بلوغ زودرس که درمان نمی‌شوند معمولاً به پتانسیل کامل قد بزرگسالان خود نمی‌رسند.
اگر علائم بلوغ در دختران قبل از هشت و در پسران قبل از 9 سالگی مشاهده نمودید برای آزمایشات و تشخیص‌های پزشکی به مراکز درمانی مراجعه نموده و با پزشک مشورت نمایید.